علم- فناوری آیندهپژوهی[1] یک رشته تحقیقاتی و علمی است که به مطالعه روندها، الگوها و تغییرات آینده میپردازد. این رشته بهمنظور شناسایی فرصتها و چالشهای آینده، تحلیل سناریوها، پیشبینی رویدادها و محاسبه احتمالات آینده استفاده میشود. تاریخچه آیندهپژوهی به دهه ۱۹۴۰ بازمیگردد و ریشههای آن در آثار نویسندگانی مختلفی در این دهه قابل ردیابی است؛ اما اولین استفادههای سیستماتیک از روشهای آیندهپژوهی در دهه ۱۹۶۰ آغاز شد. در این دهه، ایدهها و تکنیکهای آیندهپژوهی ارائه شد و در طول سالیان بعد، رشته آیندهپژوهی رشد و توسعه یافت و با استفاده از روشهای متنوعی مانند تحلیل سناریوها، شبیهسازی، تحلیل ریسک و تحلیل تأثیر، اقتصاد، فرهنگ، فناوری و سیاست را در پژوهشهای خود شامل شد. این رشته همچنین از رویکردهای کیفی و کمی استفاده میکند تا بهدقت و روشنی پاسخهایی درباره آینده ارائه دهد. با توجه به پویایی موضوع آیندهپژوهی و تحولات مستمر، آخرین تحقیقات و روشهای آیندهپژوهی همچنان درحالتوسعه و پیشرفت است. از روشهای مدلسازی و شبیهسازی تا استفاده از ابزارهای تحلیل داده و هوش مصنوعی، تحقیقات آیندهپژوهی در حال بهبود و پیشرفت است تا بتواند بهصورت دقیقتر و شفافتر به تحلیل و پیشبینی آینده بپردازد.
از منظری دیگر، «هوش مصنوعی[2]» یک علم یا مهندسی نوین و بدیع برای شبیهسازی فرآیندهای پردازشی هوش انسان توسط ماشینها، خصوصاً سامانههای رایانهای است. از هوش مصنوعی برای توسعه تکنیکها، فرآیندها و روشهای دیگری نظیر سامانههای خبره[3]، یادگیری ماشینی[4]، یادگیری عمیق[5]، رباتیک[6]، پردازش زبانهای طبیعی[7]، تشخیص گفتار[8]، دید ماشینی[9] و دیگر موارد استفاده میشود. یکی از مهمترین موارد استفاده از هوش مصنوعی و ظرفیتهای نهفته در آن همپایگی با سایر علوم بدیع نظیر آیندهپژوهی است. رابطه میان این دو حوزه بهنوعی تأثیر و تأثر از یکدیگر است. از سویی آیندهپژوهی نیازمند پیشآهنگی در بسیاری از امور و مسائل نوپدید است که هوش مصنوعی نیز از آن مستثنا نیست و از وجهی دیگر هوش مصنوعی میتواند امکانات و ارزشهای منحصر به فردی در فعالیتهای آیندهپژوهی ایجاد کند.
در حال حاضر هوش مصنوعی و مطالعه پیرامون آن بهتنهایی عمر چندانی در جامعه علمی کشور نداشته است بهویژه آنکه در اختلاط با سایر حوزههای دانشی میتواند لبههایی جدید و برنده از علم را نمایان کند بنابراین از بسیاری از جهات آن همچنان در کشور مورد شگفتی است. آیندهپژوهی نیز سرنوشت چندان متفاوتی نداشته اما به دلیل برخوردار بودن از مرزهای علم تا حد زیادی در اختیار دانشگاهیان محصور مانده و عموم جامعه حداقل در حال حاضر از آن بیاطلاع هستند، برخلاف هوش مصنوعی که بسیاری از سطوح متوسط تا عالی جامعه حداقل یکبار تاکنون از آن شنیدهاند و یا به استفاده از آن فکر کرده و یا روی آوردهاند. اتصال و همنشینی این دو حوزه دانشی میتواند برای کاربران و بهرهبرداران آن علاوه بر بدعت، ناشناختگی نیز به همراه داشته باشد چراکه حتی جثه ادبیات نظری درباره آن به حد کفایت نرسیده است و تاکنون نیز مطالعاتی انگشتشمار پیوند این دو حوزه دانشی را بررسی کرده است لذا «اندیشکده مطالعات آیندهپژوهی دانشگاه طلوع مهر» با همین استدلال تصمیم به تولید ادبیات در حیطه ارتباط و همنشینی میان آیندهپژوهی و هوش مصنوعی نموده است.
لینک خرید کتاب: https://tolouemehr.ac.ir/fa/shop-per
[1] Futures Studies
[2] Artificial intelligence (AI)
[3] Expert Systems
[4] Machine Learning
[5] Deep Learning
[6] Robotics
[7] Natural Language Processing
[8] Speech Recognition
[9] Machine Vision